ΕΝΟΤΗΤΑ: Ιστορία

ΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΤΟ 1835-1837

Στη σημερινή ενότητα θα θιγεί το ζήτημα τω πρώτων δημοτικών αρχών στο δήμο Βίβλο της Νάξου τα χρόνια 1835-1837. Ο δήμος Βίβλου αποτελούνταν από τα χωριά Γαλανάδο (153 κάτοικοι), Γλινάδο (247), Τρίποδες (355), Αγερσανί (375) Κάτω Σαγκρί (133), Άνω Σαγκρί (259), Ποταμιά (190), Μέλανες (275), Άγιος Θαλάλαιος (85), Άχαψη (194) και Μητρυιά (238). Πρωτεύουσα ορίστηκε η Βίβλος, όπου τα χρόνια εκείνα ήταν στο Γαλανάδο.

Το 1836 ορίσθηκε από το βασιλιά Όθωνα ως δήμαρχος Βίβλου ο Σπυρίδων Αντ. Μπαρότζης, ως πρόεδρος της πρωτεύουσας ο Μάρκος Τζιώτης, και ειδικοί πάρεδροι των χωριών οι: Γαβριήλ Βασιλάκης, Αντώνιος Δεγαϊτας, Νικόλαος Γαλατερός, Στυλιανός Λεονάρδος, Ζανής Σκουλάτος και Νικόλαος Καραμπάτζης οι οποίοι και αποτέλεσαν μαζί με το δημοτικό συμβούλιο τις πρώτες δημοτικές αρχές του Δήμου Βίβλου.

Φυσικά πρέπει να αναφερθεί ότι ο δήμαρχος Μπαρότζης παρέμεινε στη θέση του Δημάρχου Βίβλου μέχρι το 1865, και αργότερα εκλέχθηκε Βουλευτής Νάξου τις χρονιές 1844, 1847, 1853, 1856, 1859, 1860 και τέλος το 1862.

Το σημαντικότερο που μαθαίνουμε από τη συγκεκριμένη πηγή είναι ότι το 1840 ως Δήμος Β' Τάξεως με πληθυσμό 2.692 κατοίκους ορίζονται οι Τρίποδες.

Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι το 1912 καταργήθηκε ο συγκεκριμένος Δήμος και έτσι δημιουργήθηκαν έξι κοινότητες, οι οποίες είναι γνωστές σε όλους μας: η Βίβλου-Τριπόδων στην οποία παρατηρεί κανείς το όνομα του παλαιότερου Δήμου, η κοινότητα Αγερσανίου. Εγκαρών, Μελάνων, Ποταμιάς και Σαγκρίου.

[πηγή: Λάζαρος Θεόφιλος "Οι πρώτες δημοτικές αρχές Βίβλου της Νάξου" στο: "Δρυς Υψικάρηνος, Τιμητικός τόμος για τον Δημήτριο Β. Οικονομίδη"  ]

ΕΝΟΤΗΤΑ: Αφηγήσεις

Το έθιμο των Κορδελάτων και των Μασκαράδων τις Απόκριες

Αφηγείται η Καλλιόπη Δρυ:

[πηγή: απομαγνητοφώνηση από συνέντευξη στην εργασία "Η πλατεία του χωριού"]

Ενότητα: ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Υποενότητα: Παρεκκλήσια

ΠΕΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ

Ένα από τα πιο γνωστά παρεκκλήσια των Τριπόδων είναι αυτό της Πέρας Παναγιάς. Βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου με πλήθος επισκεπτών από το χωριό μας και τις γύρω περιοχές. Η Πέρα Παναγιά πιθανότατα ονομάστηκε έτσι για να διαφοροποιείται από την Παναγία την Τριποδιώτισσα η οποία γιορτάζεται ακόμα πιο λαμπρά στις 23 Αυγούστου.

Αξιοπερίεργο είναι ότι σε έγγραφο του 1822 συναντούμε το παρεκκλήσι αυτό με το όνομα "Παναγία Ορφανή", ενώ σε ακόμα πιο παλαιότερο έγγραφο, ένα του 1773 ονομάζεται ως "Παναγία Αρφανή". 

φωτογραφία από την ιστοσελίδα του χωριού 

ΕΝΟΤΗΤΑ: 'Ηθη και έθιμα

ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΤΗΝ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς λαμβάνουν χώρα διάφορες δραστηριότητες στο χωριό μας. Οι γυναίκες του χωριού ξεκινάνε με τη δημιουργία της παραδοσιακής βασιλόπιτας όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αυτό όμως που διαφέρει είναι η διεκπεραίωση του εθίμου στα κάλαντα. 

Το βράδυ της παραμονής, όλοι οι νέοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία του χωριού και από εκεί ξεκινούν να τραγουδούν τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα του Αγίου Βασιλείου με τη συνοδεία των παραδοσιακών τοπικών οργάνων, της τσαμπούνας και του τουμπακιού. Οι «καλαντιστάδες», όπως τους αποκαλούν, με αφετηρία το σπίτι του παπά, γυρίζουν πόρτα-πόρτα όλα τα σπίτια του χωριού και τραγουδούν τον «Αη-Βασίλη». Οι φιλόξενοι χωριανοί τους υποδέχονται με χαρά, προσκαλώντας τους στα σπίτια τους, τους κερνάνε ρακή και πριν την αποχώρησή τους ρίχνουν χρήματα μέσα στο ειδικό αυτοσχέδιο κουτί. Tα χρήματα αυτά χρησιμεύουν για την επομένη της Πρωτοχρονιάς που γίνεται το γνωστό γλέντι στη πλατεία του χωριού μας, με σουβλάκια και χορό για όλους τους Τριποδιώτες και τους επισκέπτες του χωριού.

Ο νεοσύστατος Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέων Τριπόδων, πιστός στο καθήκον του για τη διάσωση, διατήρηση και διαφύλαξη των παραδοσιακών εθίμων και παραδόσεων του χωριού, κινητοποιείται κάθε χρόνο για να οργανώσει και να εκτελέσει την αναβίωση του πολιτιστικού δρώμενου των καλάντων του Άη-Βασίλη. Το έθιμο αναβιώνει με επιτυχία κάθε χρόνο, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός οτι η συμμετοχή των νέων του χωριού αυξάνεται χρόνο με το χρόνο.

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ:

Τα κάλαντα που ψάλλονται τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι διαφορετικά από αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας. Στα παραδοσιακά κάλαντα έχουν προστεθεί η ντόπια λαλιά και το ναξιώτικο ιδίωμα:

Αρχη-μηνιά κι αρχη-χρονιά

ψηλή μου δενδρολιβανιά

κι αρχή (2) καλός μας χρόνος

εκκλησιά (2) με τ'άγιο θρόνος

Αρχή που βγήκε ο Χριστός

Άγιος και πνευματικός 

στη γή (2) να περπατήσει

και να μας (2) καλοκαρδίσει

Άγιος Βασίλης έρχεται

και δεν μας καταδέχεται

από (2) την Καισαρεία

'συ 'σαι αρχό (2) ντισσα κυρία

Βάστα εικόνα και χαρτί

ζαχαροκάντιω ζυμωτή

χαρτί (2) και καλαμάρι

δες και με (2) το παληκάρι

Το καλαμάρι έγραφε

την μοίρα του την έλεγε

και το (2) χαρτί ομίλει

άσπρε μου (2) Άγιε Βασίλη

Βασίλη απ' όθεν έρχεσαι

και δεν μας καταδέχεσαι

κι από (2) όθεν κατεβαίνεις

και δεν μας (2) εσυντυχαίνεις;

Από της μάνας μ'έρχομαι

μα εγώ σας καταδέχομαι

και στο (2) σχολειό μου πάω

δε μου λέ (2) τε τι να κάμω

Κάτσε να φάς κάτσε να πιείς

κάτσε τον πόνο σου να πείς

κάτσε (2) να τραγουδήσεις

και να μας (2) καλοκαρδίσεις

Μα εγώ γράμματα μάθαινα

τραγούδια δεν εμάθαινα

τραγού (2) δια δεν ηξέρω

να 'ρθω τζό (2) για μου να σε βρω

Κι αν δεν ηξέρεις γράμματα

ελληνικά σπουδάγματα

πες μας (2) την αλφαβήτα

πως επέ (2) ρναγες τη νύχτα

Χλωρό ραβδί, ξερό ραβδί

άσπρο σταφύλι ροζακί

χλωρά (2) βλαστάρια πέφταν

ροδοκό (2) κκινη βιολέτα

Κι απάνω στα βλαστάρια της

και στα περικλωνάρια της

Περδί (2) κες καλαηδούσαν

τζόγια μου (2) και σε ξυπνούσαν

Δεν ήταν μόνο πέρδικες

γαρυφαλλιές λεβέντικες

μόν'και (2) περιστεράκια

μαύρα μου (2) γλυκά ματάκια

Κατέβηκεν η πέρδικα

που περπατεί λεβέντικα

να βρέ (2) ξει το φτερό της

διατί (2) τόση σκληρότης

Και βρέχει τον αφέντη μας

τον μπέη, τον λεβέντη μας

τον πο (2) λυχρονεμένο

και στον κό (2) σμο ξακουσμένο

Πολλά είπαμε τ'αφέντη μας

ας πού (2) με της κυράς μας

της καλής (2) νοικοκυράς μας

Κυρά μαρμαροτράχηλη

και βλα (2) σταρολαιμούσα

όταν σε γέννα η μάνα σου

όλα (2) τα δέντρα ανθούσαν

και τα πουλιά του ποταμού

κι εκεί (2) να κελαηδούσαν

Πολλά είπαμε και της κυράς

ας πού (2) με και της κόρης

Άν έχεις κόρη έμορφη

γραμμα (2) τικός τη θέλει

Άν είναι και γραμματικός

πολλά (2) προικιά γυρεύει 

Γυρεύει αμπέλια ατρύγητα

κι αμπέ (2) λια τρυγημένα

γυρεύει και τη θάλασσα

με ό (2) λα τα καράβια

Γυρεύει και τον κυρ-Βοριά

να τα (2) καλαρμενίζει

Πολλά είπαμε της κόρης μας

ας πού (2) με και του γιού μας

Άν έχεις γιό στα γράμματα

και πιά (2) σει το ψαλτήρι

να τον αξιώσει ο Θεός

να βά (2) λει πετραχείλι

Πολλά είπαμε και του υιού

ας πού (2) με και της δούλας

Άν έχεις δούλα έμορφη

και βγεί (2) να μας κεράσει

να της ευχηθούμε όλοι μας

να ζή (2) σει να γεράσει

και ψωμί (2) να μη χορτάσει!!

[πηγή για τα κάλαντα: http://www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-xorio.htm ]

ΕΝΟΤΗΤΑ: Ιστορία

Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Ο Κεφαλληνιάδης στο βιβλίο του "Τρίποδες, το χωριό των ανεμόμυλων" αναφέρει τα εξής λόγια του Τριποδιώτη Σφυρόερα: " Στον Άγιο Ματθαίο ήταν πρώτα το χωριό, αλλά επειδή τους ληστεύανε οι πειρατές, για ν' αποφύγουνε πήγανε και κτίσανε το χωριό εκεί που είναι σήμερα. Βρήκανε τον τρίποδα και το ονομάσανε το χωριό "Τρίποδες". "
Στη συνέχεια με μνεία ενός άλλου μελετητή, του Οικονομίδη, μας μιλάει για την άλλη πιθανή ονομασία του χωριού που ξεκινάει από τους Κρητικούς του νησιού με καταγωγή από το χωριό "Τρίποδο" στο Ηράκλειο Κρήτης.

Ο Κ.Μ. Κοντελιέρης θέλοντας να ετυμολογήσει τη λέξη Τρίποδες γράφει: "Τρίποδες, πρωτεύουσα του δήμου Βίβλου. Το χωριό αυτό στηρίζεται απάνω σε ένα πετρώδη κορμό που απλώνεται σε τρία μεγάλα πόδια. Το πρώτο φτάνει προς την περιφέρεια της Πλάκας, είναι δε η Πλάκα πλουσιοπάροχη γή με αμπελοφυτείες και κάμπο εκτεταμένο. Τα δε άλλα δύο πόδια διευθύνονται το ένα πρός τις Κεχραιές (μέχρι Νοσκέλου) και το άλλο πρoς το βορειοανατολικό οροπέδιο του ελαιόφυτου χωριού Σαγκρί".

 Φυσικά υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες-μύθοι για την ονομασία του χωριού αφού δεν υπάρχουν δεδομένα της εποχής. Ένας άλλος διηγήθηκε στον συγγραφέα του βιβλίου ότι εξαιτίας της συνήθειας των Τριποδιωτών να κτίζουν το "ροό", τα ψηλά κρεβάτια, για να ανέβουν σε αυτά χρειάζονταν το σκαμνί, το τρίποδο δηλαδή.  Έτσι πήρε την ονομασία από εκεί.

 Μια πιο σύγχρονη μαρτυρία ενός ντόπιου Τριποδιώτη αναφέρει ότι οι "γραφιάδες" της τότε εποχής έψαχναν να βρουν ένα όνομα για το χωριό. Έτσι μερικοί από αυτούς πρότειναν το όνομα "Βίβλος" γιατί έγραφαν πάνω σε ένα βιβλίο τα πιθανά ονόματα των χωριών, ενώ άλλοι πρότειναν το "Τρίποδες" που πάνω σε ένα τρίποδο σκαμνί βρισκόταν το βιβλίο. Μια άλλη παραλλαγή του τελευταίου αναφέρει ότι ένας από αυτούς που θα ονόμαζαν το χωριό είχε ανέβει πάνω σε ένα τρίποδο σκαμνί για να δει τη θέα του χωριού. 

Κατά άλλους, η Βίβλος πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ποταμό του νησιού, που κι αυτός με την σειρά του πήρε το όνομά του από το φυτό βύβλος ή βίβλος, που φυτρώνει στις όχθες των ποταμών. Η λέξη βίβλος σημαίνει το φυτό απο το οποίο κατασκευαζόταν ο Αιγυπτιακός πάπυρος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ησίοδος αναφέρει το "βύβλινο οίνο", δηλαδή τον οίνο που έχει το όνομα του Βύβλου, ποταμού της νήσου Νάξου.(a Byblo fluvio, Naxi insulae).

Όποια και να είναι η πραγματική ετυμολογία του χωριού, αυτό που έχει σημασία πρωτίστως είναι οι λαογραφικού περιεχομένου μύθοι και μαρτυρίες του κάθε Τριποδιώτη πάνω στην ετυμολογία του ονόματος του χωριού, οι οποίοι φυσικά αξίζουν μελέτης. 

ΕΝΟΤΗΤΑ: Αφηγήσεις

ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΔΡΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΟΡΔΕΛΑΤΟΥ

[Πηγή: απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη για την εργασία "Η πλατεία του χωριού" ]

ΕΝΟΤΗΤΑ: Αξιοθέατα

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Λαογραφικό μουσείο των Τριπόδων Νάξου είναι ανοιχτό για το κοινό και τους επισκέπτες του νησιού μας από το 1991, μετά από πρωτοβουλία του τότε κοινοτικού συμβουλίου.

Η εκκλησία του χωριού παραχώρησε το οίκημα του ελαιοτριβείου, ένα από τα παλιότερα κτίσματα του χωριού, προκειμένου να διαμορφωθεί σε λαογραφικό μουσείο, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο κτίριο αποτελούσε ήδη μουσειακό χώρο. Ο επισκέπτης μπορεί να δει από κοντά διάφορα αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος εύκολα ακολουθώντας απλά τις πινακίδες που βρίσκονται στο χωριό.

Αρχικά, με δαπάνες της εκκλησίας και με την ανιδιοτελή προσφορά πολλών συγχωριανών μας, ξεκίνησε η επισκευή και διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου. 

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ:

Στο Μουσείο δεσπόζουν οι μυλόπετρες που συνέθλιβαν τον καρπό της ελιάς, ο μεγάλος ξύλινος κοχλίας, καθώς και άλλα εργαλεία του παλαιού ελαιοτριβείου. Φιλοξενούνται επίσης αντικείμενα μιας παλιάς και άγνωστης στους νεότερους εποχής, που πρόσφεραν απλόχερα οι κάτοικοι του χωριού.

Ο επισκέπτης του Μουσείου έχει τη δυνατότητα να δει μια μεγάλη συλλογή από παραδοσιακά οικιακά σκεύη (πήλινα τσουκάλια & τσικαλούδια, φουφού κλπ.), διάφορα αντικείμενα και εργαλεία καθημερινής χρήσης (εργαλεία του τσαγκάρη, της υφάντρας, του τυροκόμου κλπ.), γεωργικά εργαλεία (του ζευγά, του γεωργού, του κτηνοτρόφου κλπ.), παλιές ενδυμασίες, τον αργαλειό και τα εξαρτήματά του, υφαντά, την παλιά νησιώτικη κρεβατοκάμαρα, και πολλά άλλα, τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και εργασίας καθώς και τις καθημερινές συνήθειες των παλαιών κατοίκων του χωριού.

Οι πολιτιστικοί σύλλογοι του χωριού καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενίσχυση, προβολή και ανάδειξη του Μουσείου σε χώρο ιστορικού και τουριστικού ενδιαφέροντος. Όλοι μας θα πρέπει να στηρίζουμε τα μνημεία του χωριού, ειδικά όσα αναφέρονται στο παλαιότερο τρόπο ζωής των προγόνων μας, έτσι ώστε να γίνουν γνωστά και στους απογόνους μας.

Ενότητα: Έθιμα

Ο Κλειδωνας

Ένα από τα έθιμα που συνεχίζουν να πραγματοποιούνται στις μέρες μας είναι του Κλείδωνα την ημέρα του Αη Γιαννιού. Η πρώτη αναφορά για το έθιμο αυτό γίνεται στον Όμηρο για μαντικούς σκοπούς. Τη περίοδο του Βυζαντίου δε, χρησιμοποιούνταν για τη πρόσκληση δαιμόνων και κακών. 

Το έθιμο του Κλείδωνα, στις μέρες μας έχει αποκομίσει τη μαντική του ιδιότητα και την ερωτική διάσταση από τα παλαιότερα χρόνια, όπως προανέφερα.

Από τα παλιά τα χρόνια γιόρταζαν στις Τρίποδες του Άη Γιάννη τις φωτιές, συγκεντρώνοντας  στις αυλές διάφορα ξύλα, όπως αθανατοκουτσούρες, αρδίκοι, πανέρια άχρηστα, ακόμα και τους Μάηδες τους οποίους τους φύλαγαν για τη δημιουργία της φωτιάς. Το απόγευμα της παραμονής του Άη Γιάννη, στις 23 Ιουνίου, ο καθένας από κάθε γειτονιά συγκέντρωνε όλα όσα θα έκαιγε.

Κρυφά-κρυφά έφευγαν οι κοπέλες της γειτονιάς και έτρεχαν να πάρουν το αμίλητο νερό από της 'Κεράς το πηγάδι', για να δούν, λέει, μέσα σε αυτό τον άντρα που θα παντρευτούν. Αλλά αν τύχαινε κανείς και τις τρομάξει στον δρόμο και μιλούσαν, τότε έχαναν το παιχνίδι και έπρεπε να το κάνουν από την αρχή. Φυσικά οι νέοι του χωριού δεν έχαναν ευκαιρία και έκαναν διάφορες "διαολιές".

Το βράδυ 7 με 8 η ώρα άναβαν οι φωτιές. Συγκεντρώνονταν όλοι εκεί, από γειτονιά σε γειτονιά, μικροί μεγάλοι και πηδούσαν τη φωτιά. Όταν άρχιζε να χωνεύει η φωτιά και ήταν όλοι κουρασμένοι από τα πηδήματα και τα κουβαλήματα με τα ξύλα, κάθονταν γύρω από τη φωτιά και άρχιζαν να τραγουδάνε τον κλείδωνα, πολλές φορές με υβριστικό περιεχόμενο που έκανε τους παρευρισκόμενους να γελάνε.

Τα τελευταία χρόνια αναβιώνουμε το συγκεκριμένο έθιμο σε διαφορετικά μέρη στο χωριό, όπως πριν μερικά χρόνια στο δημοτικό σχολείο ή στον Άγιο Νεκτάριο. Και φυσικά είναι πολύ σημαντικό να διατηρούνται τέτοιου είδους έθιμα που εκπροσωπούν και χαρακτηρίζουν τον παραδοσιακό και ειδικότερα τον τριποδιώτικο τρόπο ζωής.

ENOTHTA: ΙΣΤΟΡΙΑ

                                            Η ΠΑΛΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΙΣ ΤΡΙΠΟΔΕΣ

(συνέχεια)

Την περασμένη Πέμπτη είδαμε την αντρική Τριποδιώτικη φορεσιά. Όσο αναφορά τη γυναικεία γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες παλιά φορούσαν φανταχτερές φούστες με πολλές πλούσιες πιέτες.

Πολλές Τριποδιωτισσες ύφαιναν τα δίμητα (ύφασμα) από μαλλί προβάτου ή βαμβάκι στον αργαλειό, στην «κρεβαταριά», όπως την έλεγαν παλιά, και έφτιαχναν φούστες που έπιαναν από τη μέση, δένοντάς τες με δύο ζωνάρια που έραβαν πάνω σε αυτές. 

Ο αργαλειός, σημαντικό εργαλείο για τη συρραφή των ενδυμασιών της εποχής υπήρχε σε διάφορα νοικοκυριά του χωριού. Χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά από την αρχή τη προβιομηχανικής περιόδου, και ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. 

                                                                            

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ: 

Η φούστα ήταν μακριά μέχρι τον αστράγαλο.

Από τη μέση και πάνω φορούσαν τους μπούστους, ειδικά σακάκια με πάνινα στρογγυλά κουμπιά. Από μέσα φορούσαν πουκαμίσα, το σημερινό μισοφόρι, που ξεκινούσε κι αυτό από το λαιμό κι έφτανε ώς τους αστράγαλους. 
Ήταν συνήθως φτιαγμένο από κάμποτο (είδος υφάσματος), αλλά οι πιό πλούσιες οικογένειες το έκαναν από χασέ. 
Οι πάντα καλοντυμένες και 'κεντίστρες' Τριποδιώτισσες έδειχαν την νοικοκυροσύνη τους με το πλούσιο αζούρι και τις αραχνοϋφαντες δαντέλες που στόλιζαν το λαιμό και το κάτω μέρος της πουκαμίσας, το οποίο άφηναν να φαίνεται, λίγο πιο μακρύ απο την φούστα. 
Η όλη εξωτερική φορεσιά αρχικά ήταν ολόασπρη, αλλά μετά άρχισαν να βάφουν τις φορεσιές μπλέ ή μαύρες.

Επίσης στο κεφάλι φορούσαν το απαραίτητο μαντήλι που το σκέπαζε όλο, ενώ το δέσιμο κατέληγε στο λαιμό. Το δέσιμο του μαντηλιού έμοιαζε με μεγάλο πουλί με πελώρια μύτη, μιάς και πάνω από το κούτελο έβγαζαν προεξοχή για τον ήλιο. Οι ελεύθερες και παντρεμένες γυναίκες φορούσαν άσπρα μαντήλια, ενώ οι χήρες κατάμαυρα. Δεν υπήρχε τότε γυναίκα χωρίς μαντήλι στο κεφάλι, διότι αυτό αποτελούσε δείγμα σεμνότητας.

Ωστόσο οι γυναικείες ενδυμασίες, γενικότερα, δημιουργήθηκαν εν τέλει για να εντυπωσιάζουν και όχι μόνο να κρύβουν μέρη του σώματός τους. 

Ενότητα: Αφηγήσεις

ΑΦΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΟΡΔΕΛΑΤΟΥ

αφηγείται η Καλλιόπη Δρυ

[μέρος από απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη για την εργασία: "Η πλατεία του χωριού" ]

Ενότητα: Αξιοθέατα

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΤΡΙΠΟΔΙΩΤΙΣΣΑ

Η εκκλησία του χωριού μας είχε την τιμητική της αυτές τις μέρες. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι είναι ένα παλιό μοναστήρι που χρονολογείται από το 16ο αιώνα μ.Χ. Παλιότερα ήταν ένα από τα πιο εύρωστα μοναστήρια του νησιού και αποτελούσε «Μετόχιον της Κυρίας Μητροπόλεως». Στη συνέχεια η Μονή περιήλθε στην ενορία των Τριπόδων.

Όσον αφορά το κτίσιμό της, μας «μιλούν» οι παραδόσεις, αλλά κυρίως μας διαφωτίζουν ορισμένες  επιγραφές καθώς και έγγραφα, χωρίς όμως να καθορίζεται ακριβώς η χρονολογία ανοικοδομήσεώς της. 


Διάφορες χρονολογημένες επιγραφές στα υπέρυθρα του ναού αποκαλύπτουν τις κατά καιρούς ανακαινίσεις του και φανερώνουν τη φροντίδα και την αγάπη των Τριποδιωτών όχι μόνο για την καλύτερη εμφάνιση της εκκλησίας του χωριού τους αλλά και για τη διατήρησή της, αφού πρόκειται για ένα από τα ιστορικά μνημεία του χωριού και της Νάξου γενικότερα.

Το εσωτερικό του ναού

Η Παναγιά η Τριποδιώτισσα είναι ναός δίκλιτος. Η μία εκκλησία αριστερά είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, η δε άλλη δεξιά στην Κοίμηση. Διαθέτει και μικρό δεύτερο όροφο, γυναικωνίτη, το γνωστό «Κελί του Λαζάρου». Μύθοι που ακούγαμε ως παιδιά για να μην ανεβαίνουμε στα πάνω σκαλιά του κελιού θυμόμαστε λίγο πολύ όλοι μας. 

Το εσωτερικό της εκκλησίας με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του, τις θαυμάσιες εικόνες του, το μαρμάρινο δάπεδο του, δίνει στην εκκλησία λαμπρότητα και ομορφιά. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Τριποδιώτισσας είναι από τα ωραιότερα του νησιού. Στολίζεται με εξαιρετικές εικόνες διαφόρων σχολών, τεχνοτροπιών και χρωμάτων, έργα παλαιών ζωγράφων.

Στους τοίχους και στη στέγη αναγράφονται διάφορα ευαγγελικά ρητά, ενώ στο δάπεδο του ναού υπάρχουν οι τάφοι διαφόρων μοναχών. Πιο συγκεκριμένα στο μαρμαρόστρωτο δάπεδο της εκκλησίας έχουν σφραγιστεί οι τάφοι ιερωμένων προγόνων μας, αφού τα χρόνια εκείνα οι ιερείς και τα επίσημα πρόσωπα της εκκλησίας θάβονταν εκεί. Στο βορεινό τμήμα του περιβόλου της εκκλησίας, ακόμα υπάρχει το μικρό περιβολάκι, που ήταν παλιά το κοιμητήριο του χωριού, για τους λιγοστούς τότε κατοίκους του.

............

Σήμερα το μοναστήρι της Τριποδιώτισσας δεν λειτουργεί πια. Η ολόασπρη όμως εκκλησία με τις ωραίες εικόνες και τις παλιές χρονολογημένες επιγραφές εξακολουθεί πάντα να υψώνεται στον βορεινό ορίζοντα του χωριού, θυμίζοντας δόξες παλιές.

Είναι ο ενοριακός ναός του χωριού που γιορτάζει στα Νιάμερα της Παναγίας (23 Αυγούστου) και στο πανηγύρι της συγκεντρώνει πολύ κόσμο απ' όλο το νησί και όχι μόνο. Στις υπόλοιπες γιορτές όπως στα Χριστούγεννα και το Πάσχα συγκεντρώνει όλους τους πιστούς που επισκέπτονται για τις διακοπές το χωριό μας. 

Ενώ πανύψηλα δένδρα και στοές σκεπάζουν το μεγάλο προαύλιό της, χαρίζοντας δροσιά στους προσκυνητές της και στη νεολαία του χωριού που βρίσκει "καταφύγιο" εκεί.

ΕΝΟΤΗΤΑ: ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

ΤΡΥΓΟΣ

Η πιο σημαντική στιγμή του χρόνου για τη δουλειά των αμπελουργών και των οινοποιών είναι αναμφισβήτητα η ωρίμαση και ο τρύγος του σταφυλιού. 

Από την αρχαιότητα το κρασί ήταν απαραίτητο συνοδευτικό στα σπίτια των προγόνων μας. Ο Όμηρος επαινεί το κρασί ως ευχάριστο ποτό και φάρμακο για πολλές αρρώστιες. Βλέπουμε λοιπόν τη σημασία που έχει από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Ο τρύγος στο χωριό μας:

στις Τρίποδες ο τρύγος γίνεται στις αρχές του φθινοπώρου,όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, λόγω του ότι τότε είναι  η περίοδος αναβρασμού. 

Όλες οι οικογένειες μαζεύονται και με τη βοήθεια όλων ξεκινάει το έθιμο:

Αρχικά, μαζεύουν τα σταφύλια και πλένονται τα βαρέλια.

Ακολουθεί το πάτημα των σταφυλιών στη «ληνού» (πατητήρι). 

Ο μούστος μπαίνει στα βαρέλια για να βράσει και να γίνει το κρασί. Τα τσάμπουρα (τα πατημένα σταφύλια) που μένουν στο πατητήρι δεν πετιούνται. Με αυτά φτιάχνουν τη ρακή, απαραίτητη σύντροφο για τα κρύα του χειμώνα. 

Ο μούστος από τα σταφύλια χρησιμοποιείται από τις νοικοκυρές του χωριού και σε διάφορες συνταγές. Η πιο γνωστή είναι τα μουστοκούλουρα. Αυτό που δεν είναι σε όλους γνωστό είναι ότι το πετιμέζι χρησιμοποιείται  και ως φάρμακο για το πονόλαιμο με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Αυτό ήταν το έθιμο του τρύγου.